Transmilli təhlükəsizlik maraqları naminə Ukrayna Kiyev və ətraf ərazilər üzərindəki hava məkanının qorunmasında Ukraynaya birbaşa kömək edilməlidir.

2022-ci il fevralın 24-də Rusiyanın genişmiqyaslı işğalına başlamasından bir qədər sonra Kiyev Qərbdən Ukrayna üzərində uçuşa qapalı zonalar yaratmağı xahiş etdi. O zaman NATO Kiyevin təklifini çox riskli addım olduğuna görə rədd etmişdi. Bir il yarım davam edən münaqişədən sonra 2023-cü ilin ortalarında Ukraynanın ucqar bölgələrində Rusiya raketlərinə və pilotsuz uçuş aparatlarına qarşı mübarizədə yeni bir beynəlxalq öhdəlik ortaya çıxdı.

Qərb və digər maraqlı dövlətlər pilotsuz uçuş aparatlarına qarşı uçuşa qadağan zonalar yaratmaqla bağlı Ukraynanın yardım çağırışına cavab verməyəcəkdilər. Rusiyanın Ukrayna əhalisinə qarşı uzun mənzilli silahlarla apardığı terror müharibəsi Şərqi Avropa xaricindəki bir çox dövlətin əsas maraqlarına ən azı dörd şəkildə təsir edir:

Birincisi, Ukraynanın ərzaq istehsalına və ixracına davam edə bilməsi sadəcə humanitar və iqtisadi məsələ deyil. Bu, qlobal sabitliyi qorumaq üçün də vacibdir. Əsas ərzaq məhsullarının qıtlığı və yenidən bahalaşması ciddi beynəlxalq sosial və siyasi nəticələrə gətirib çıxarır. Bunlara qeyri-sabit hökumətlər, aclıq iğtişaşları, miqrasiya axınları, artan ksenofobiya və bəzən də vətəndaş və dövlətlərarası müharibələr daxildir.

Ukraynaya aid olmayan hava və hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin Ukrayna ərazisində ərzaq istehsalı və çatdırılmasını təmin etmək üçün yerləşdirilməsi təkcə həmrəylik məsələsi deyil. NATO və digər ölkələrin qüvvələrinin öz ərazilərindən kənarda yerləşdirilməsi beynəlxalq təhlükəsizlik üçün daha geniş risklərin azaldılmasına xidmət edir. Aclığın və onun dünya nizamına dağıdıcı təsirlərinin qarşısının alınması Ukrayna üzərində və ətrafında uçuşsuz zonaların yaradılması məsələsini nəzərdən keçirmək üçün kifayət qədər önəmli səbəbdir.

İkincisi, Ukrayna atom elektrik stansiyaları, o cümlədən istismardan çıxarılan Çernobıl AES-i dəfələrlə Rusiya hərbi fəaliyyətinin obyektinə, alətinə və hədəfinə çevrilib. Avropada bu cür davranışın yaratdığı transsərhəd riskləri göz qabağındadır. Ukraynanın sabit ərzaq ixracının təmin edilməsində olduğu kimi, Kiyevin öz nüvə elektrik stansiyalarını qorumaqda marağı ikinci dərəcəli olardı. Ukraynanın nüvə reaktorlarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün NATO və digər müttəfiqlərin hərbi müdaxiləsi bir neçə Avropa dövlətinin milli maraqlarına təsir göstərir.

Üçüncüsü, Kiyev 2022-ci ilin oktyabr ayından etibarən Rusiyanın raket və pilotsuz təyyarələrinin zərbələrinin hədəfinə çevrilib. Bilərəkdən və ya qəsdən, Rusiyanın uzaqmənzilli silahları Ukraynanın paytaxtında dəfələrlə mülki obyektlərə ziyan vurub və mülki vətəndaşları yaralayıb və ya öldürüb. Kiyevdə onlarla xarici səfirlik və çoxsaylı beynəlxalq hökumət və qeyri-hökumət təşkilatlarının ofisləri yerləşir.

Maraqlıdır ki, NATO-ya üzv-dövlətlərdən və digər ölkələrdən olan minlərlə ziyarətçi və nümayəndənin təhlükəsizliyi tamamilə Ukraynanın paytaxtı üzərindəki "dəmir günbəz"dən asılıdır. Bu məmurlar və xarici vergi ödəyiciləri nə Kiyevə gedən yolda, nə də şəhər daxilində öz ölkələrindən olan hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin qorunmasına hələ etibar edə bilmirlər. Ukrayna hökumətinin bu cür dəstək üçün açıq şəkildə müraciətlər etməsinə baxmayaraq bu hələ də mümkün olmayıb.

Nəhayət, Ukraynanın yenidən qurulması hazırda xarici inkişaf və yenidənqurma layihələrinin dəstəyi ilə başlayır. Yaxın aylarda və illərdə Qərb vergi ödəyicilərinin milyardlarla avro və dollarları Ukraynanın minalardan təmizlənməsi və yenilənməsinə yatırılacaq. Bu, Qərb və qeyri-Qərb dövlətlərinin Ukraynanın təhlükəsizliyində milli marağını artırır. Beynəlxalq səviyyədə maliyyələşdirilən mülki infrastrukturun Rusiya döyüş başlıqlarından qorunması problemi, ehtimal ki, getdikcə aktuallaşacaq.

Üstəlik, mürəkkəb sığorta məsələlərinə baxmayaraq, Ukraynaya birbaşa özəl investisiyalar bir çox müşahidəçilər tərəfindən Ukraynanın dirçəlişinin əsas amili kimi qiymətləndirilir. Xüsusən də xarici şirkətlərin köməyi ilə tikilən və ya təmir edilən iri ofis və ya fabrik binalarının Rusiya hava zərbələrindən qorunması məsələsi ortaya çıxır. Ukraynada fəaliyyət göstərən şirkətlərin qərargahının və onların sığortaçılarının yerləşdiyi ölkələrin hökumətləri Kiyevə birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsinə kömək etmək barədə artan təzyiqlərə məruz qalacaqlar.

Bir çox müşahidəçi Ukraynanın ucqar bölgələri üzərində Qərbin dəstəklədiyi uçuşsuz zonaları üçüncü dünya müharibəsinə aparan yol hesab edir. Halbuki Qərb qoşunları cəbhə xəttində yerləşdirilmədikcə belə bir eskalasiyanın baş verməsi ehtimalı azdır. Rusiya Ukraynanın ucqar bölgələrindəki hücumlarda pilotlu döyüş təyyarələrindən istifadə etmir. Qərb qırıcıları və zenit silahları Rusiyanın uçan obyektlərini vursaydı, rus əsgərlərini öldürməzdilər.

Ukraynanın öz ərazisi üzərində uçuşsuz zonaların yaradılması ilə bağlı köhnə tələbinin yeni diplomatik və ictimai müzakirəsi lazımdır. Bu müzakirə ideyanın bu və ya digər variantının həyata keçirilməsinin faydalarını və risklərini rasional şəkildə ölçməlidir. Ukrayna üzərində və onun ətrafında uçuşa qadağa zonaları üçün Avropa və digər dövlətlərin mənafeyinə nəyin yaxşı cavab verdiyinin ayıq qiymətləndirilməsi lazımdır. Bu geniş dəyərləndirmə yardımı verməyə hazır olan hökumətlər koalisiyasının gələcək fəaliyyət istiqamətini müəyyən etməlidir.

Məqalənin orijinalı burada dərc olunub.